Mana nu kudu diheulakeun,
Kawajiban ka batur
atawa
kawajiban ka sorangan?
Saenyana jeung sabener benerna...
Dua-duana kudu jeung BISA
diheulakeun.
Sabab kawajiban ka batur
(anak, indung/bapa, salaki/pamajikan, sasama, sato, alam jrrd)
nyatana migawe kautamaan,
ari kawajiban ka sorangan
enya-enyana mah beberesih.
Sab ngaran wajib,
kudu teu bisa henteu....
Lamun teu bisa nohonanana
atawa
templang sabeulah
Nu salah susah rugi era kuciwa mah maneh.
Bray ah!
skip to main |
skip to sidebar
Nunutur Bayu Neneda Sasaka
Blog Kasundaan
SUNDA MENCEGER
EDDY NUGRAHA
Nunutur Bayu Neneda Sasaka
Tamu nu sumping...
Kasundaan Sunda
Katerang urang sunda ngeunaan nu aya hubungana sareng ‘sesebatan’ sunda warna warna, tingawitan nu terang dina hartos kayakinan, budaya, karajaan, etnis, basa, tempat, sastra, seni tug dugi ka nu teu apal pisan kana naon nu dimaksad ngeunaan sunda teh.
Salian ti warna warna katerang urang sunda ngeunan ‘sesebatan’ sunda eta, hartos nu dianggo ku para budimana ngeunaan sunda oge robih robih ti jaman ka jaman. Misalna, dina pustaka tahun 50-an hartos sunda teh dugikeunka langkung ti 25 hartos (Sajarah Sunda I, 1956). Saterasna, dina kamus basa sunda [tingawitani citakan ka 1 (LBSS, 1975) dugi ka citakan ka 7 (LBSS 1992)] ngan dihartoskeun sacara etnis sanaos ditambih katerangan ngeunaan hartos asalna. Robih robihna ieu nunjukkeun robihna pangartos para budiman urang sunda dina ngama’naan sunda sareng dina ngajelaskeun ngeunaan tangtungan sunda ka bangsana.
Ka palih dieunakeun dina ensiklopedi sunda (2000), ku para budiman nu ngadamelna, entri sunda dihubungkeun deui sareng budaya, tempat, etnis, karajaan, sastra jeung basa nu ngarupikeun ‘produk’ atanapi tapak budaya nu tos kakempelkeun, tapi teu acan nuduhkeun sareng ngajelaskeun kayakinan eusi atawa jati nu janten, sareng nu kedah janten, tangtungan urang sunda.
Ngeunaan kayakinan eusi atawa jati dina ensiklopedi sunda mung saukur dihubungkeun sareng entri agama sunda wiwitan nu dipasihan komentar ‘hanya sedikit diketahui’, oge teu aya katerangan ngeunaan hubungan eusina sareng ageman ayeuna nyaeta Agama Islam.
Sanaos kitu, di bagian sanes di sebatkeun yen dina pamahaman para budiman urang sunda, aranjeunna pernah garaduh pamadegan yen budaya sunda teh mangrupikeun ‘seluruh perwujudan gagasan, perilaku, dan hasil kegiatan manusa sunda dalam bidang-bidang;… , dan sistem religi (ensiklopedi sunda, 586). Tangtos ‘kecap’ religi teh nyoko kana kayakinan tangtungan eusi atawa jati.
Padahal, panginten pangaweruh ngeunaan sunda nu nuduhkeun tangtungan eusi atawa jati, sanes mung saukur ‘produk’ sareng tapak, diperyogikeun pisan di ieu jaman global dina upaya miara sareng ngawariskeun budaya sunda ka generasi nu neraskeun.
Peryogina teh kumargi kahiji, generasi sunda ayeuna tos seueur mendakan budaya-budaya sanes nu ‘sarae’ sareng tos dianggo nyampak dina kahirupan sadidintena, pangpangna budaya ti Jawa nu tos seueur campur dianggo di sunda, Arab nu janten ‘baju’ Islam, ‘Indonesia’ nu janten budaya formalna, sareng budaya barat nu maju elmu sareng teknologina, nu ku ‘kasaeanana’ teh tos seueur janten bagian tina kabiasaan hirup sadidintena.
Tangtungan jati atawa asal ieu, nu lamun leres tur sae mah, tiasa nimbulkeun kareueus ngeunaan asal usulna nyalira janten urang sunda - gaduh ‘asal usul nu pantes diakukeun’ – sareng tiasa janten cecepengan dina kahirupan ngajajar sareng jajaran seler-bangsa lain. Lamun tos gaduh kareueus ka asal usul jatina tangtos keresa kawaris, keresa nganggo sareng keresa nanjeurkeunana.
Kaduana, budaya sundana nyalira nu bade diwariskeun ayeuna tos saru sareng nyampur sareng budaya deungeun, sareng tos seueur teu janten anggoan kaseuseueurna urang sunda ayeuna, atanapi mung saukur janten ‘pinggiran’ dibanding dominasi budaya ‘sae’ sanesna. dina hal ieu, Tangtungan eusi atawa jati luluhur teh tiasa janten payakinan sareng papagon dina milih budaya-budaya nu aya ayeuna, teras dina nganggo sareng mekarkeunana pakeun ngajembarkeun tangtung.
Salian ti warna warna katerang urang sunda ngeunan ‘sesebatan’ sunda eta, hartos nu dianggo ku para budimana ngeunaan sunda oge robih robih ti jaman ka jaman. Misalna, dina pustaka tahun 50-an hartos sunda teh dugikeunka langkung ti 25 hartos (Sajarah Sunda I, 1956). Saterasna, dina kamus basa sunda [tingawitani citakan ka 1 (LBSS, 1975) dugi ka citakan ka 7 (LBSS 1992)] ngan dihartoskeun sacara etnis sanaos ditambih katerangan ngeunaan hartos asalna. Robih robihna ieu nunjukkeun robihna pangartos para budiman urang sunda dina ngama’naan sunda sareng dina ngajelaskeun ngeunaan tangtungan sunda ka bangsana.
Ka palih dieunakeun dina ensiklopedi sunda (2000), ku para budiman nu ngadamelna, entri sunda dihubungkeun deui sareng budaya, tempat, etnis, karajaan, sastra jeung basa nu ngarupikeun ‘produk’ atanapi tapak budaya nu tos kakempelkeun, tapi teu acan nuduhkeun sareng ngajelaskeun kayakinan eusi atawa jati nu janten, sareng nu kedah janten, tangtungan urang sunda.
Ngeunaan kayakinan eusi atawa jati dina ensiklopedi sunda mung saukur dihubungkeun sareng entri agama sunda wiwitan nu dipasihan komentar ‘hanya sedikit diketahui’, oge teu aya katerangan ngeunaan hubungan eusina sareng ageman ayeuna nyaeta Agama Islam.
Sanaos kitu, di bagian sanes di sebatkeun yen dina pamahaman para budiman urang sunda, aranjeunna pernah garaduh pamadegan yen budaya sunda teh mangrupikeun ‘seluruh perwujudan gagasan, perilaku, dan hasil kegiatan manusa sunda dalam bidang-bidang;… , dan sistem religi (ensiklopedi sunda, 586). Tangtos ‘kecap’ religi teh nyoko kana kayakinan tangtungan eusi atawa jati.
Padahal, panginten pangaweruh ngeunaan sunda nu nuduhkeun tangtungan eusi atawa jati, sanes mung saukur ‘produk’ sareng tapak, diperyogikeun pisan di ieu jaman global dina upaya miara sareng ngawariskeun budaya sunda ka generasi nu neraskeun.
Peryogina teh kumargi kahiji, generasi sunda ayeuna tos seueur mendakan budaya-budaya sanes nu ‘sarae’ sareng tos dianggo nyampak dina kahirupan sadidintena, pangpangna budaya ti Jawa nu tos seueur campur dianggo di sunda, Arab nu janten ‘baju’ Islam, ‘Indonesia’ nu janten budaya formalna, sareng budaya barat nu maju elmu sareng teknologina, nu ku ‘kasaeanana’ teh tos seueur janten bagian tina kabiasaan hirup sadidintena.
Tangtungan jati atawa asal ieu, nu lamun leres tur sae mah, tiasa nimbulkeun kareueus ngeunaan asal usulna nyalira janten urang sunda - gaduh ‘asal usul nu pantes diakukeun’ – sareng tiasa janten cecepengan dina kahirupan ngajajar sareng jajaran seler-bangsa lain. Lamun tos gaduh kareueus ka asal usul jatina tangtos keresa kawaris, keresa nganggo sareng keresa nanjeurkeunana.
Kaduana, budaya sundana nyalira nu bade diwariskeun ayeuna tos saru sareng nyampur sareng budaya deungeun, sareng tos seueur teu janten anggoan kaseuseueurna urang sunda ayeuna, atanapi mung saukur janten ‘pinggiran’ dibanding dominasi budaya ‘sae’ sanesna. dina hal ieu, Tangtungan eusi atawa jati luluhur teh tiasa janten payakinan sareng papagon dina milih budaya-budaya nu aya ayeuna, teras dina nganggo sareng mekarkeunana pakeun ngajembarkeun tangtung.