Lingga kabuyutan Tangtung: Sirathal Mustaqim Kami? (bag 2)

III

Naha bet kitu? Kumaha kayakinana?

Ngeunaan ka kabuyutan

Geus ditatanyakeun...

Maksud Kabuyutan teh nyatana tempat suci nu diparake
ku urang sunda baheula (jeung sabagian ayeuna) pikeun
ngalakukeun rupa-rupa hal nu sarua jeung
ngamangfaatkeun/ngama’murkeun masjid ayeuna. (Seratan
Prof. Edi S Ekajati nu nyarikeun tina naskah naskah
kuno nu kapanggih, dina PR 20 November 2004, ditambih
loba loba tulisan ngeunaan pengelolaan masjid tiasa
jadi rujukan). Di masing-masing kabuyutan diantarana
bakal kapanggih teh Lingga (batu nangtung, batu
Satangtung).

Ari ka kabuyutan teh carana mandi heula beberesih,
itikad kuatkeun sing cengeng ka nu Murbeng Alam bari
sila madep kana lingga, meleum menyan lamun aya,
(kaayeunakeun, nu geus nyekel syaret sang Rahmatan lil
alamin mah, ditambah hadiahan ka luluhur (ka asup ka
Nabiyyin) ku maca alfatihah).

Meuleum menyan mah ari aya, salah sahiji mangfaatna nu
ku dunya empirik quantitatif kapanggih (nurutkeun
panalungtikan Prof. Kusnaka Adimiharja ti UNPAD) mah
cenah supaya maehan virus/bakteri disabudeureuna. Jadi
meureun nu ngadu’a di kabuyutan bisa kajaga ku
panyakit, atawa teu kaganggu reungit da kabuyutan mah
sok diluar lain di jero wawangunan, (bisa oge) aroma
therapy (kanu cocok bauna, da kaurang ‘kota’ mah sieun
jeung mikiran jurig weh nu aya, menyan sunda mah
jarang nu mirosea, ngan dibali mah menyan teh geus
diropea seungitna nepikeun ka aya menyan nu bau
malati..saminggu kalangkung mendakan di kuta-bali).

Ngan... Nurutkeun pamanggih kokolot lembur tangtung
mah utamana, salian sacara lahir saperti nu disebut
diluhur, meuleum menyan dikabuyutan teh nyatana menyan
dina jiwa....cik kotretkeun tah kana bagian jiwa dina
tangtung nu lamun kakotretkeun teh jadi sengit
nyambuang, naon barangna menyan dina tangtung teh
nyatana? Naon nu tina pribadi mun kaluar teh nyengitan
awak?

Naha bet madep kana Linggga nu saukur batu nu
nangtung/satangtung?

..... yeuh ari hayang nanjer dina hirup tangtungan teh
kudu siga lingga....NANGTUNG SORANGAN teu luntur ku
usum teu laas ku jaman teu cueut kanu hideung teu
ponteng kanu koneng teu kabawa ku sakaba-kaba. Tah
dimana tangtungan geus ajeg bakal hirup bari hurip
rahayu meunang ni’mat tinu murbeng Alam. Malah
euy...tangtungan lingga mah gumantung tanpa cantelan
[dina sabagian kabuyutan aya lingga nu bisa nangtung
sorangan ku doa nu nyimpenna bari teu dihalangan atawa
teu dicecebkeun (ngangkang) nepi ka ayeuna ajeg].
Tangtungan na geus teu kakait tikait kana ruruntuk
dunya sabudeureunana. Tah matak kanu boga kahayang
kudu madep ka lingga ameh siga lingga nangtung ajeg
satangtungna.

Lain hayang bisa nantung ajeg dina hirup hurip??


IV

Ngeunaan Pagawean di Masjid/imah
Geus ditatanyakeun....

Salah sahiji “pagawean”/ibadah utama di masjid jeung
di mana wae keur muslimin mah nyatana shalat, hiji
tata cara nu geus puguh waktu jeungprak-prakanana,
salah sahiji nu wajib dilakukeun dina shalat teh
nyaeta maca Alfatihah bari NANGTUNG, dina shalat tara
maca alfatihah salian ti keur nangtung jeung teu sah
shalatna mun alfatihah teu dibaca. Dina bacaan
alfatihah aya “ihdinashirathal mustaqim” ayat nu
hartina geus umum disebut neneda ditiduhkeun kana
jalan nu lempeng tur bener. Urang jujut harti kecap
mustakim tina pamanggih nurutkeun ‘jaman’ jeung
nurutkeun ‘alam’ Kumaha tina sisi alam keur jelema
(jaman maksudna jaman ayeuna jaman baheula jaman jaga
jaman revolusi jaman reformasi –horizontal; alam
maksudna alam lahir alam batin alam pikir alam rasa
alam yakin alam mangmang jrrd-vertikal dina tangtung)


Tina sisi ‘jaman’...
Hartina neneda supaya ti mimiti ngado’a nepi ka
paeh/ahir hirup asup jalan (hirup) nu lempeng tur
bener. Ngan,....Lamun terus ditatanyakeun nu kumaha nu
lempeng tur bener teh lolobana tara meunang jawaban
pondok kalan kalan sok ngabuntut bangkong, malah aya
nu kieu ngajawabna “ani budzuuni haada ibadah weh ka
Rabb maneh (Yaasin, 61).” Kumaha ibadah teh? “turut
we papagon agama...”. “dina papagon agama aya (kudu)
shalat, dina shalat (kudu) maca alftihah nu eusina
maca/neneda ihdinasirathal mustaqim”.
he...he..he..he..... ceukeng teh (ngan wani dina
hate...tara terus tatanya mah sieun disebut
mahiwal...leuheung basa nu ditanya bijaksana orokaya
mun nanya ka kyai janggotna mungkul jeung disorban
mungkul meureun dianggap calutak teu turut ahli
masjid): geus migawe papagon agama (shalat) masih
keneh menta dituduhkeun kana mustaqim, nu kumaha
mustaqim teh? Ceuk Yaasin 61 ibadah ka Rabb
maneh....balik deui ka luhur ....mana tiheula mana
mimiti? Mana hasil mana usaha?. Atanapi pamendak Prof.
Quraish Shihab saurna jalan mustaqim teh jalan nu
mawa kana “kebahagiaan dunia dan akhirat” (hal 54).
Lamun diteraskeun, nu kumaha?....ahir jawabanna
...mangga teraskeun ku nu maca]
----

Tina sisi ‘alam’, .....

Urang jujut hartina dina harti asal (seratan Prof.
Qurais Shihab “tafsir Alquran al karim”, tiasa janten
rujukan): Ihdina hartina tuduh (neneda dituduhkeun),
Shirath: harti ka hiji neureuy, nu ka dua: Jalan nu
gede; Mustaqim tina qiyam: ngandelkeun bitis sorangan
kalawan temen nepikeun ka bisa nangtung ajeg (nangtung
enya-enya/bener) (ahirna saur ieu ahli tafsir teh
mustaqim dihartoskeun ku lempeng/bener).

Harti ihdinasirathal mustaqim dina ulikan tangtung
(make harti asal kecap) maksudna nu shalat neneda
dituduhkeun (kalawan dianteurna/hidayat) supaya (asup
(kateureuy) kana alam/maqam nu) bisa nangtung sorangan
(mandiri, menceger, teu gumantung kanu lian).

Jadi salila shalat teh nya neneda sapanjang jaman
saluhur alam teh hayang bisa nangtung ajeg sorangan
bari ditarekahan awak-awakan ge ajeg nangtung.


JADI.....JADI....

Di masjid/di imah/di tempat nu suci, Nu shalat neneda
ka Nu Murbeng Alam supaya hasil maksud bisa nangtung
sorangan mandiri meunang kabagjaan lahir batin dunya
aherat teu gumantung ka nu lian bari awakna sorangan
Nangtung ajeg (hakekat Alif). Dikepetan
neneda...Ihdinashiratal mustaqim.

Dikabuyutan nyatana tempat suci Nu madep neneda ka
nu Murbeng Alam supaya hasil maksud meunang kani’matan
lahir batin dunya aherat bari nyangharepan kana batu
satangtung ameh nu ngado’a kaberkahan (sing) jadi
nangtung ajeg sorangan teu gumantung ka nu lian
....ku dibarengan loba loba ngahadiahan luluhur nu
eusina neneda ihdinashiratalmustaqim.

Nu hiji....

make awakna nu nangtung satangtung-na kawas lingga
dikepetan ku wa anna minal muslimin (aslamtu) jeung
ngan madep ka Allah (laa syarikallahu jst). Dikamudi
ku neneda mustaqim.

.....Nu hiji deui mah...

Make batu madep hareupeun nu nangtung satangtung-na,
dikepetan supaya tangtungan nangtung. awakna sila
(sila keur ahli ngulik kasundaan mah maehan nafsu
pribadina supaya tumaninah bisa aslamtu madep ka
Allah). Komo ditambahan ayeuna ku hadiahan neneda
mustaqim.

V
Euleuh geuning sarua?!....ka kabuyutan jeung ka masjid
da shalat jeung madep kana linggga hiji sumanget nu
sarua!...

Tapi,....
Ku kitu teh euy...masih keneh can puas hate....sabab
nya keun bae lah sarua mah...sukur we. Tapi ari sarua
mah naha bet kudu migawe dua-dua geus we hiji,
kamasjid cukup shalat, atawa kakabuyutan we tuluy.
Keur naon teu efisien lah komo ayeuna loba tingalieun
loba gaweun loba bukakeuneun. Jeung deui wah bisa
wae....eta mah di kirata di kira-kira supaya nyata
supaya akur...ceuk paribasa ge jengkol aya usumna ekol
mah euweuh.
Komo deui euy... saalus-alusna teori teh ...lamun aya
buktina aya hasilna aya karasana...cik kumaha
hasilna???? Kumaha nyatana??? Boh ka masjid shalat boh
ka kabuyutan madep ka lingga??

===

Bagian saterasna ngeunaan ulikan rasa jeung kanyataan
tangtung waleran tina patarosan diluhur urang
kintunkeun upami pareng.

Lingga kabuyutan Tangtung: Sirathal Mustaqim Kami?

Lingga kabuyutan Tangtung: Sirathal Mustaqim Kami?

I
Panganteur

Waktu keur budak ku indung teh sok dijujurung supaya
daek ka masjid supaya ngaji jeung shalat. Kabeneran
imah teh teu pati jauh ka masjid. Telat saeutik wae
boh keu rdiimah boh keur di masjid digegebrag. Ari
Bapa sok tos tipayun tapi tara ujuk ajak. Anjeuna mah
sok di shaf pangpayuna bari tara seueur carios, lamun
pareng amprok ge di masjid siga nu hare-hare
sedengkeun barudak mah biasa we ditukang da resep loba
tingalieun loba suaikeuneun loba tukeurkeuneun bari
kaajar wanter ngagorowok dina nutup Alfatihah-na imam
ku ‘Amin’. Kusabab deukeut ka masjid ditambah ku
dijujurung jeung dicontoan ku kolot, nya jadi idek
liher di masjid, ‘kaajar’ shalat, ngaji jeung rupa
rupa dongengan katut titahan Agama.

Ngan,...

Lamun kabeneran nyanghareupan hal nu penting,
diantarana waktu rek disunatan, rek nyanghareupan naek
kelas jeung ujian kuring mah sok ngahajakeun dibawa
indit heula ka kabuyutan. Tempatna jauh ti imah
(Bandung), baheula mah lamun indit isuk-isuk tepi ka
kabuyutan teh beurang nuju ka sore, turun tina mobil
teh aya nu diteruskeun ku leumpang nepi kana 3-4
jamna, aya nu oge saukur sabaraha menit leumpang tapi
harita mah rarasaan teh tutumpakanna edas ku jauh.
Pagawean lamun geus tepi ka kabuyutan teh teu loba,
sanggeus reureuh, ukur meuleum menyan, hadiahan ku
maca Alfatihah bari sila kalawan tumaninah
nyanghareupan Lingga (batu nu nangtung, batu
SA-tangtung) nu aya di kabuyutan. Rengse kitu mah nya
terus wae balik deui ka Bandung.

II

Waktu Keur budak mah...
Saukur tuturut munding, boh ka masjid boh ka
kabuyutan, ngan aneh kahayang-kahayang kuring
sabalikna ti kabuyutan tinekanan [kunu ngaos tiasa
ditambihan janten kabeneran tinekanan]. Kawas:
disunatan alhamdulillah salamet, kanjut nyesa teu
kawas kajadian baheula di salam nunggal garut jeung
teu perlu gunta-ganti model topina; sakola naek bari
bisa asup ka sakola negeri da atoh pisan harita mah
asup ka negeri teh, mun ka swasta babaturan ge loba nu
era ngakuna sieun disebut bodo/males diajar, teu siga
ayeuna tibanan asup ka sakola negeri nu kurang
fasilitas diajarna loba barudak nuboga mah meuning
keneh langsung ka swasta tapi nu alus sanajan mahal.

Ngan Kagedenakeun...
Tara diaajak tara dijurung-jurung deui boh ka masjid
boh ka kabuyutan...nya ku kitu teh tidinya....ku
lantaran sosoranganan...mimiti resep mikiran kana naon
naon nu dipigawe hususna ngeunaan kayakinan jeung
kapribadian neangan guru harti malar bukti, sabab
sieun melengkung bekas nyalahan, salah madep komo
ayeuna loba pisan panggih jeung jelema nu warna warna
kayakinan/pamanggihna, informasi geus mahabu
dibarengan ku tafsiran nu loba-loba.
Sieun..ngalakukeun pagawean pamurtadan pamusrikan
pang-bid’ahan ngotoran patohidan. Sieun ngaenya enya
nu lain, nga lain lain nu enya. Komo ieu migawe nu
urang masjid (deukeut imah mah) tara.

Aeh..aeh ..da enya atuh, Dua kabiasaan keur budak
diluhur saliwat siga nu ‘kontradiktif’ [atanapi tiasa
oge salamina ngarupikeun hal nu kontradiktif kanggo
nu ngaos] ari ibadah sapopoe ku shalat lima waktu
ditambahan tahajud, ngado’a, ngaji di masjid jeung
diimah ari boga kahayang jeung karerepet lumpatna ka
kabuyutan bari ngan saukur mencrong/madep ka lingga.

Naha bet kitu? Kumaha kayakinanana? Mana dasarna?
Kumaha nyatana? Kumaha hasilna? ...Urang jujut
satepina, Insya allah. Dumasar kana pamanggih nu
nepikeun ka ayeuna dina aslamtuna teh (samampuhna)
nuturkeun Syareat Sang Rahmatan lil alamin.

teraskeueuneun

AJENGAN, HAYU URANG MUNJUNG ! JEUNG HUCUHKEUN KA SUNDA KABEH SUPAYA MARUNJUNG ENYA-ENYA!

Tina Sunda Nu Jaya Keur Jaya Na Sunda:


Panganteur Ulikan

I

Ku lajuna jaman, urang loba pisan ngalaman robahna pajamanan tur robah-robahana kayakinan jeung payakinan nu ngeusianana. Pangarti jelema-jelema khususna nu sok disarebut nyakola atawa parinter oge robah-robah.

Salah sahijina geus pernah ditepikeun di ieu rohangan nyaeta ngeunaan harti Sunda. Kamus-kamus tur buku-buku robah-robah ngahartikeun entri kecap sunda. Malah, misalna wae, Ensiklopedi sunda wae nu ngaku jadi “ensiklopedi” teu urung ngan nyebutkeun sunda teh saukur dina ‘level’ suku, basa katut nagara mungkul teu noel saeutik oge kana falsafahna, jrrd…jrrd.

Kitu deui oge ngeunaan Munjung (Muja atawa Muhit).
Dijalma rea, Kecap :

Munjung pasti boga rasa’ kecap nu goreng,……arang jelema nyambungkeun jeung kecap munjungan….naha eta mah (munjungan) dihartikeun na teh alus???

Muja,…. ieu kecap jadi boga ‘rasa’ kecap goreng malah tempat muja (pamujaan) oge jadi boga warna rasa
goreng…padahal pupujaan hate mah alus lin?

Muhit umumna goreng…. “Wah jang kumaha muhithna jelema mah muhithna ka maung jadi maung, muhitna ka dunya meunang dunya” padahal dina qur’an aya kecap Allahu ‘ala qulli syaiin muhit….kumaha lamun muhit ka Allah? He..he.. teu adil na tara disebut muhith (da muhith geus boga nilai rasa nu goreng).

Padahal nu sok muhit teh Allah, lin?? wallahu 'ala kulli syaiin muhith.

Tah pamanggih nu disarebut palinter ge sarua beda-beda:

Nurutkeun kamus R. Sacadibrata munjung sarua jeung muja, Ari dina Kamus LBSS Muja hartina ngagungkeun, Munjung muja lantaran hayang beunghar jste ku jalan kotor.

Ensiklopedi Sunda, ieu tim redaksi milih nyandak harti kecap munjung “menjunjung tinggi orang tua karena rasa hormat” (nilai rasa kecap hade). Dina entri hiji deui maksud kecap munjung nu lain, diteumbleuhkeun kana buku yasana Moh Ambri –jadi lain ceuk nunyusun ensiklopedi- nu nyarioskeun munjung hiji pagawean
goreng nu aya di masarakat sunda nu aya hubungana jeung hayang beunghar menta bantuan siluman-sileman.

Naha bet kitu? Naha nu parinter the beda-beda? Ah eta mah urang bikeun ka ahli basa we… kumaha sabenerna. Ieu bahasan mah ngeunaan kayakinan, payakinan jeung kamampuh. Kumaha eta muhit ka maung munjung ka bagong muja ka buaya jeung ka sato-sato lianna teh enyana jeung naha bet wani ngajak ka ajengan sagala???

Malah pan aya wejangan jalma bijaksana nu kieu saurna “jang ulah munjung ka gunung ulah muja ka sagara, tapi munjung kudu ka indung muja kudu ka bapa…(malah mah keur jalma nu ngulik ditambahan ku )...”jang kudu (munjung) tepi ka indung nu teu muguran (muja tepi ka) bapa nu teu ngarangrangan [pernah manggihan nu kitu kitu? Cik dimana Ayana?]”.



II. Munjung ka sato


Ku deukeutna kahirupan urang sunda baheula jeung
kahirupan sabudeureuna kayaning jeung sato margasatwa
nepikeun ka :

(1) loba ajaran tur sesebutan ngeunaan hiji hal/ngaran
nu di tepikeun loba nu make lambang sato supaya bisa
gampang kahartieun kunu narima, misalna bae:

Dina kadugalan:
sima maung, sima welang, Gerakan Pamonyet, pamacan,
belut putih, jrrd.

Dina cara neangan/ngumpulkeun rajakaya:
Kawas bagong, kawas ula (oray), kawas monyet jrrd

Dina kalakuan:

kawas jogjog mondok, kawas bueukmeunang mabuk, Leumpang lir maung teunangan, Ngahudangkeun
macan turu, (jawara nu siap nyanghareupan) maung  ngamuk gajah meta.. jrrd

Dina sopan santun jeung tarapti diri;
Kudu Tata (tatanan), titi (titinggi), duduga (uncal
jalu), prayoga (hap-hap)

Dina gelar:
Sweta Liman Sakti, Tajimalela, Badak pamalang, Kidang
pananjung, Gagak lumayung, Singaperbangsa jrrd

(2) Aya oge nu sabab nyilibkeun hiji kajadian ‘satire’ penting nu kaalaman ku luluhur supaya bisa kaharti ku
jalma-jalma budiman wungkul, ari ka jalma-jalma ‘bodo’ mah ‘dipiharep’ bakal dianggap sakadar dongeng ubar tunduh jadi moal aya nu ngarasa ‘dinyerikeun tur diuar-uar’, urang caritakeun salah sahiji conto nu kadua
dina carita sangkuriang:


Sangkuriang: hiji jalma nu bapana Anjing indungna Bagong.

Jalma umum mah geus teu bireuk deui kana Sangkuriang nu jadi carita. Malah pernah rame nyebutkeun yen
urang sunda cenah turunan anjing jeung bagong.

Ari maksud nu saenyana mah, nu kapanggih, kieu:

Baheula aya raja sunda nu hiji waktu ‘safari’ ka kampung-kampung. Hiji waktos anjeuna kaleresan
mendakan wanoja donto matak pantes dikias keun bagong (bagong oge sato leuweung nu dagingna ngeunah pisan –kalandepan jaman harita – ayeuna ge loba keneh nu moro bagong keur jadi daharan mahal pikeun nu beuki umumna urang tionghoa). Nya dasar raja sagala kenging. Teras weh ‘kiih’na di inum ‘bagong’ (saresmi). Gaduh putra istri geulis kasebat Dayang Sumbi.

Sanaos ahirna dicandak ka karaton diangkat janten putra, ieu putri teh ngaraos prihatin margi sanes putra ti menak - putra selir ti kalangan cacah- dugikeun ka dilingkungan karaton ge ‘kaasingkeun’seueur ‘kapoyok’. Ku papada putra sa Bapa ti istri-istri raja sareng kalangan karaton sok dibentenkeun, da umumna mah sanaos ti selir tapi paling henteu istri raja mah kedah ti putri raja daerah atanapi raja bawahan/patalukan.

Nya sadidinten gaduh ‘realm’ (pagawean umumna jaman harita keur awewe ninun) nyalira tara seueur ngumpul jeung kalangan karaton. Dibaturan ku para pangawal sareng emban wungkul. Diantara pangawal teh aya nu satia (silibna anjing sato nu satia kadunungana). Nya diantawis eta dua jalmi papada ‘akrab’ tur lungsur
asih, sanaos teu tiasa nembrak sabab benten pangkat.

Dugikeun ka dina hiji waktos gaduh kasesah nu nulungan teh teu aya deui iwal ti eta pangawal. Ahirna saparantos ngaraos linggih di karaton ge di’bentenkeun’ ku papada, nu karaos asih haat nulung sadidinten mung eta pangawalna nya terasnamah mutuskeun anjeun nikah sareng pangawal ngantunkeun karaton.

Sok sanaos kaputusan anjeuna ‘mahiwal’ nikah sareng pangawal, bari asalna oge putra raja mahiwal margi ti
‘cacah’, ku raja tetep dina ngantunkeun karaton teh dititipkeun di hiji mandala (patapaan) da gaduh
pangkat putri raja….di eta mandala mah Dayang Sumbi

kenging panghormat somah nu nyugemakeun….terasna mah hiji waktos putrana ge kakoncara gaduh gelar Sang Guriang lain sangkuriang (Guriang hartosna patapa lalaki, lamun awewe ngarana Indang = kongas istrina
Wong Agung Cirebon Pangeran Cakrabuana ti gunung marapi jenengan nu kawarti Nyi Indang geulis = patapa istri nu geulis) nu matih mampuh nepi ka ngawasa karaton…

.. jeung satuluyna (dina bab ulikan mepeg Sanghyang

Tikoro).

Catetan didieumah nyatana, anjing silib jalma satia,
bagong silib jalma cacah kampung tapi dipikabogoh
menak da ngeunah.
Urang balik deui ka no 1. nu jadi poko dina ieu carita:


Dina ulikan sunda nu penting kumaha carana supaya JADI
jalma satia, supaya JADI jalma alus sanajan lingkungan
goreng. Kumaha JADI bisa nyakar kawas macan bari
leungeun angger kawas ramo jelema. Kumaha beungeut
angger beungeut jelema tapi JADI boga ‘aura’ kawas
sorot na macan (lamun peru) jrrd. Aya oge nu
nepikeun ka kumaha supaya awak-awakan bisa robah JADI
macan. Kumaha supaya bisa JADI mampuh neangan rijki
nu jadi parijkian. Kumaha supaya JADI kawas tata kawas
titi kawas duduga siga peryoga. Lain kaasup jeung
ulah nepi ka kawas jalma nu nyaritakeun ajaran bari
teu bisa migawena.

Dina neuleuman supaya bisa kawas diluhur ‘apresiasi’
diperlukeun. Apresiasi kana hiji hal bisa dipigawe
lamun aya sikep munjung (ngahargaan)…museurkeun ku
puja (muja) ..…supaya bijil sari..katelah puja sari….

Kumaha carana? Jeung naha kadieunakeun jadi aya elmu
ambatan?…malah nyampur jeung urusan nyembah dedemit?


bagian saterasna urang kintunkeun upami pareng