ULIKAN DIAJAR PAEH (I)

Umumna urang sok rea ngadenge loba jelema ngalengis…ih jang ari umur mah rasiah Gusti moal aya nu terang…iraha maot jeung dimana...teu terang… Nepikeun kabijil paribasa nu diajarkeun ka tiap budak… cenah...hirup katungkul ku pati paeh teu nyaho di mangsa…

Aeh..aeh..sugan teh enya we bener kabehna kudu kitu…Ari pek benerna teh keur samanehanana we meureun…da bongan bodo/teu nyaho/ bisa jadi teu jujur atawa mindingan maneh…keur nu apal mah meureun beda deui…dihandap ieu sabagian dongengna.

“Introduction” na dimimitian ku dongeng ceuk cenah.

I. DONGENG CEUK CENAH: TINA QUR'AN

Memang enya saur Allah dina qur’an tiap nafs moal bisa nganyahokeun naon nu bakal kajadian isuk kamanehna jeung dimana manehna bakal paeh (Luqman:34) ngan pasti tiap nafs bakal paeh sanajan embung ‘kullu nafsin daikatul maot’. Malah Allah moal nunda-nunda waktu paehna hiji nafs lamun memang geus ditangtukeun kudu paeh….sabalikna moal paeh lamun can waktuna numutkeun Allah. Allah nangtoskeun kitu ka satiap nafs mah. Jadi bener oge lamun aya nu ngomong saperti diluhur tea…”ah eta mah jang.. (maot)…urang teu terang…da bijilna omongan tina nafs (diri/jiwa)na sorangan

TAPI….tapi…tapi…tapi.. ke heula.....

Beda deui Allah nyarios ka nu takwa (muttaqin). Keur nu takwa mah Allah masihan tugas sapertos kieu (kaunggel dina surat sapi bikang :180):

DIWAJIBKEUN ka nu taqwa lamun GEUS DATANG TANDA-TANDA AREK PAEH, jeung maranehna ninggalkeun “khair” (=harta atawa kaalusan), supaya NYIEUN WASIAT kakolot-kolotna jeung sanak kadangna kalawan MA’RUF.

Diwajibkeun nyieun wasiat teh lamun geus nangenan ayana tanda tanda arek paeh. Malah upama urang gugon tuhon kana ayat diluhur meureun can aya tandana mah teu/can wajib nyieun wasiat. Lamun teu apal cirina/banderana arek maot ….rek kumaha nyieun wasiat ?

Nurutkeun ayat diluhur saenyana aya tanda-tanda atawa ciri-ciri arek paeh teh keur jalma anu takwa mah. Malah nunjukkeun yen jalma nu takwa mah geus dianggap ku Allah teh apal/nyaho kana ciri-ciri atawa tanda-tanda (disunda mah sok disebut bandera) nu dikanyahokeun ku manehna yen maranehna arek deukeut ka paeh.

Ayat tina surat sapi bikang diluhur teu nitah kudu nyaho kana tanda-tanda arek paeh tapi nunjukkeun yen pasti GEUS kanyahokeun lamun eta jalma takwa (lain nafs biasa). Ayat ieu mah malah leuwih ngajurung supaya nyieun wasiat nu ma’ruf keur batur memeh paeh nu ngarupakeun kawajiban jalma muttaqin.

Jadi ana kitu, bisa dijadiken cecekelan/indicator,….. karek urang kasebut muttaqin lamun urang (salah sahijina) apal tanda-tanda/ciri/bandera arek paeh !!!!!.

..… atuh kudu apal kana tanda-tandana ameh asup golongan muttaqin, cirri yen urang geus taqwa lamun geus nyaho tanda/cirri-cir arek paeh ??

II
NA KUMAHA CIRI-CIRI/BANDERA AREK PAEH??

Umumna ngajelaskeun teh tanda-tanda rek paeh teh:

(1) Umur geus kolot
(2) kasehatan geus euweuh – misalna ku panyakit (ku rupa-rupa sabab) nu geus euweuh ubarna nu sacara medis moal cageur deui.

NGAN….

Tanda-tanda kitu sanajan rea oge benerna/salahna… teu valid. Sabab rea nu ngora keneh malah budak/orok keneh geus paeh; nu geus gering parna cageur deui malah rea nu geus sacara medis paeh hirup deui (keneh). Nu sehat cilaka dipangperangan, aya oge nu balik perang beleger. Nu teu siga-siga/ budak keneh paeh… kolot aki-aki/nini-nini (nepikeun ka rea nu hayang paeh) tetep hirup keneh nepi ka pikunna.

Jadi ??
Lebah dieu urang kudu leuwih daek ngotektak nyaliksik diri lewih telik yen bandera eta lain ditangtukeun ku gering atawa umur; gering atawa umur mah umumna ngan salah sadua prosesna mungkul. Malah bandera ieu kanyahoan teh (kudu) keur jagjag waringkas ameh bener nyieun wasiatna/‘khair’na jadi ma’ruf. Geus gering ripuh atawa riweuh arek paeh mah kumaha rineh nyieun wasiat?...

Ari wasiat (lain harta mungkul)…
tangtu rupa-rupa pokona sarupaning kahadean…nu sugan/sakuduna dijieun nya gede guna nya manjang mangfaatna.

Kangjeng Rasulullah saw ku anjeun, ceuk dongeng batur, harita midamel ibadah Haji Wada (panungtungan) teras ngadugikeun wasiat wahyu (ngeunaan Agama nu tos sampurna) bari masihan ‘isarat’ yen can tangtos taun payun mah tiasa deui riung mungpulung sareng kaom muslimin. Dongeng lengkepna aya di toko buku gramedia – pidato terakhir Rasulullah - Kaayaan fisik Anjeunna tangtos masih keneh jagjag belejag da masih keneh tiasa midamel ibadah Haji nu nungtut kakiatan fisik. Nya leres pisan janten patepung pangahirna (dalam penampilan dihadapan umum) da teu lami ti harita, saparantos mulih ka madinah kacarioskeun pupus. Nyariosna ‘prognosticate’ nuju jagjag belejag sanaos kacarioskeun saurna teu damang heula memeh pupus teh.


III
ULIKAN NGEUNAAN DIAJAR PAEH SAMEMEH PAEH

Ulikan ngeunaan nganyahokeun tanda-tanda arek paeh jeung cara-cara paeh geus jadi ullikan nu masagi disunda mah, misalna, lamun kabeneran panggih jeung ahlina cenah dibere nyaho heula tingkat dasar bandera-bandera nu kakurung ku 40 poe, 20 poe, jst bari terus dibere ‘teknik’ neuleumanna. Nya lamun rajin nyaliksikna bisa nganyahokeun taun-taun saencanna.

Pernah manggihan kolot kampung nu khusnul khatimah legok tapak genteng kadek …lamun rek maot?
sok ngahaja ngariungkeun dulur-sanak baraya…papatah heula rineh…atawa ngahajakeun ngadatangan sasalaman ka tatangga ka anak incu ..atawa nitah ka barudakna beberes… “jang ke poe jumaah mah bakal rea tamu” jrrd jrrd…ngan sok loba nu tara betus nyaritakeun nu sajalantrahna..cukup ka nu geus sarua nganyahokeun.

Aya nu nyebut ulikan kitu mah ‘subyektif’ da teu neuleuman kalawan enya atawa saukur nyaho dongengna mungkul ti beja euceuk nu ngan resep ngawadul. Terus we nga nafi-keun ulikan turun manurun nu meunang hese cape luluhur bari mangaruhan batur supaya jadi balad manehna.. pohoeun yen dina agama ge nganyahokeun eta the mangrupakeun ‘kautamaan’ ciri jalmi taqwa.

Ciri lain elmu paeh di sunda bisa disebut disiplin ‘ulikan’, nyaeta EMPIRIS. maksudna hasil pengamatan saurang lamun dilakukeun ku nu lian bari make protokol nusarua hasilna bakal sarua. Tinggal bener neangan ulama ahli waris nabi nu enya nepi ka pangkat satmata…lain saukur ulama nu ngan apal euceuk/cenah.

Contona, cenah, nu dialajar sok ngahajakeun besuk ka nu gering bari nalingakeun bandera nu gering –naha picageureun atawa jalan paehna -hasilna masing-masing boga itungan nu sarua. Pernah hasil2 ‘studi’na mangrupa catetan nengetan tanda-tanda nu arek paeh ti mimiti sataun samemehna… geus loba dedengean nu araneh cirining …..; 6 bulan memeh maot cirina sok aya nu ngagulimeng bari geus suda....;…..jst..jst..jst.

Cenah,he…he, cenah deui bae….Hal eta teh ngan saukur ulikan tingkat barudak.

Sabab nu pentingmah keur…. manehna sorangan engke kumaha….supaya dina waktuna teu ngahesekeun batur tidieu engke caritaan bijil ngeunaan teknik paeh, omat…lain tujuan paeh (kayaning pupus biasa, mulih ka jati, ngahyang, tilem jrrd) jeung migawe hal hal nu utama (kayaning nyieun wasiat nu ma’ruf tea) nohonan kawajiban ti Allah keur muttaqin. (Tingal, sapi bikang:180)

Ulikan eta salah sahiji nu ngajadikeun di sunda disebut Parahyangan tempatna para Hyang… tempat ayana Hyang mungkul nu hese katuturkeunana ku lain SUNDA. Ulikan advanced eta sarua jiwa sumangetna sareng ulikan sayidina Ibrahim Sang Khalilullah anu hoyong tiasa maehkeun jeung ngahirupkeun (dina Qur’an) kumargi hoyong yakin lain ulikan ceuk cenah – ku Allah ahirna dikabul di simbolkeun ku dongeng manuk.

Saur Sang Rahmatan lil alamin Muhammad saw, ngeunaan kahoyong Sayidina Ibrahim, urang-urang (sahabat) kuduna leuwih pantes was-was ti batan Ibrahim, hartina urang urang kudu sarua hayang yakin bisana sabab lamun teu pasti leuwih was was… ari was was pantang dipiboga (tingal surat jelema (An nas)). Eta teh Nabi jeung jalmi pilihan…komo deui urang manusa biasa ..

Na teu was was (sanajan geus ngaku percaya oge) lamun can yakin ngeunaan paeh nu pasti bakal ka alaman???? Hirup beunghar, miskin, atawa panjang umur jadi aki/nini mah can tangtu kaalaman.

IV. Lamun enya bisa paeh (heula) kumaha bisa hirupna deui?